آشنایی با لاک پشت پوزه عقابی

در میان موجودات شگفت انگیز دریایی، گونه ای زیبا و کمیاب وجود دارد که نام آن با خلیج فارس و آب های گرم جنوب ایران گره خورده است. لاک پشت پوزه عقابی یکی از نادرترین گونه های لاک پشت دریایی در جهان به شمار می رود که در خطر جدی انقراض قرار دارد. با وجود کاهش چشمگیر جمعیت، هنوز هم در جزایر جنوبی کشور می توان شاهد حضور این خزنده ی باوقار بود. در این گزارش از سایت اخبار روز ایران به بررسی ویژگی ها، زیستگاه، وضعیت بقا و اهمیت حفاظت از این گونه ارزشمند می پردازیم.

مشخصات عمومی

لاک پشت پوزه عقابی با نام علمی Eretmochelys imbricata، گونه ای از خانواده لاک پشت های دریایی است که در اقیانوس های اطلس، هند و آرام زندگی می کند. این جانور اغلب در آب های گرم و شفاف مناطق استوایی دیده می شود و در ایران، بیشترین جمعیت آن در جزایر قشم، هنگام و شیدور گزارش شده است.

میانگین عمر این گونه بین ۳۰ تا ۵۰ سال برآورد می شود و وزن آن به حدود ۸۰ کیلوگرم می رسد. طول بدنش نزدیک به یک متر است و لاک سخت و لایه لایه اش درخشش خاصی دارد. همین زیبایی ظاهری متأسفانه دلیلی برای شکار بی رویه آن شده است. پوزه کشیده و انحنادار شبیه به منقار عقاب، دلیل نام گذاری این گونه است و به آن کمک می کند تا به راحتی از میان صخره ها تغذیه کند.

در مقایسه با دیگر لاک پشت های دریایی، این گونه رفتاری آرام تر دارد و بیشتر زمان خود را در نزدیکی صخره های مرجانی سپری می کند. شنا کردنش نرم و متین است و گویی در سکوت اعماق دریا زندگی را تماشا می کند.

تغذیه و ویژگی  منحصر به فرد لاک پشت پوزه عقابی

رژیم غذایی لاک پشت پوزه عقابی یکی از جالب ترین موارد در میان خزندگان دریایی است. برخلاف بسیاری از هم نوعان خود که از عروس های دریایی، نرم تنان یا میگو تغذیه می کنند، این گونه بیشتر از اسفنج های دریایی تغذیه می کند.

اسفنج ها جانورانی سخت هضم با طعم شور و تلخ هستند و تنها تعداد اندکی از موجودات قادر به خوردن آن ها هستند. پوزه باریک و عقابی شکل این لاک پشت کمک می کند تا در میان صخره های مرجانی نفوذ کرده و به این منابع غذایی دست یابد. همین ویژگی در طول هزاران سال، ساختار فک و سر آن را به شکلی خاص درآورده است.

غذای ویژه ی این گونه باعث می شود در اکوسیستم دریایی نقشی حیاتی داشته باشد. چرا که کنترل جمعیت اسفنج ها موجب حفظ تعادل در میان مرجان ها می شود. به همین دلیل حضور این لاک پشت نشانه سلامت زیست بوم های دریایی است. نبود آن می تواند منجر به گسترش بی رویه اسفنج ها و آسیب به مرجان ها شود.

وضعیت بقای لاک پشت پوزه عقابی

متأسفانه این گونه از جمله آسیب پذیرترین جانوران دریایی است. اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) لاک پشت پوزه عقابی را در فهرست «به شدت در معرض خطر انقراض» قرار داده است. برآوردها نشان می دهد که جمعیت جهانی آن کمتر از ۸۰۰۰ عدد است؛ در حالی که تنها یک قرن پیش میلیون ها لاک پشت از این گونه در اقیانوس ها زندگی می کردند.

بزرگ ترین تهدید برای این گونه، فعالیت های انسانی است. شکار غیرقانونی برای استفاده از لاک براق و طرح دارش در صنایع زینتی، برداشت تخم ها برای مصارف خوراکی یا دارویی و تخریب زیستگاه های ساحلی، مهم ترین عوامل نابودی آن محسوب می شوند.

حفاری نفت، آلودگی پلاستیکی، و نورهای مصنوعی سواحل نیز مسیر مهاجرت و تخم گذاری این جانور را مختل می کند. در نتیجه بسیاری از نوزادان پیش از رسیدن به دریا از بین می روند.

با وجود این تهدیدها، اقدامات حفاظتی در ایران آغاز شده است. سازمان محیط زیست با همکاری مردم بومی در جزایر جنوبی برنامه هایی برای مراقبت از تخم ها و بازگرداندن نوزادان به دریا اجرا می کند. جزیره قشم و به ویژه روستای شیب دراز از مراکز اصلی حفاظت این گونه به شمار می آیند.

زیستگاه لاک پشت پوزه عقابی

زیستگاه این گونه گسترده اما پراکنده است. لاک پشت پوزه عقابی بیشتر در مناطق مرجانی و آب های کم عمق زندگی می کند. در ایران، جزایر قشم، هنگام، شیدور، هندورابی، نخیلو و ام الکرم از مهم ترین محل های حضور این گونه هستند.

هر سال در فصل بهار، ماده ها به سواحل شنی بازمی گردند تا تخم گذاری کنند. این سفر طولانی ممکن است صدها کیلومتر طول بکشد. هر لاک پشت ماده در هر بار تخم گذاری بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ تخم در ماسه ها پنهان می کند. نوزادان پس از حدود دو ماه به دنیا می آیند و غریزه طبیعی آن ها را به سوی دریا می کشاند.

چرخه زندگی این خزنده به سه مرحله اصلی تقسیم می شود: دریانشینی، زندگی اقیانوسی و مرحله باروری. مرحله سوم که مربوط به تخم گذاری است، از حساس ترین بخش های زندگی آن هاست. چرا که در این زمان بیشترین احتمال شکار یا آسیب وجود دارد.

در میان جزایر ایرانی، شیدور بیشترین تراکم لانه ها را دارد و لاوان کمترین. این تنوع نشان می دهد که شرایط زیست محیطی و آرامش سواحل نقش مهمی در انتخاب محل تخم گذاری دارد.

نتیجه گیری

لاک پشت پوزه عقابی نه تنها یکی از زیباترین موجودات دریایی، بلکه میراث طبیعی ایران و نشانه ای از غنای زیستی خلیج فارس است. حفاظت از این گونه به معنای پاسداری از کل اکوسیستم دریایی جنوب کشور است. تلاش برای آگاه سازی مردم، کاهش آلودگی ها و جلوگیری از شکار غیرقانونی، گامی بزرگ در حفظ آینده ی این خزنده ارزشمند خواهد بود.

سایت اخبار روز ایران با هدف ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست و اطلاع رسانی درباره ی گونه های در خطر، همواره در تلاش است تا آگاهی عمومی نسبت به این موضوعات افزایش یابد.

سوالات متداول

۱. آیا هنوز می توان لاک پشت پوزه عقابی را در ایران مشاهده کرد؟
بله، در جزایر جنوبی مانند قشم، هنگام و شیدور هنوز تعدادی از این گونه حضور دارند و در فصل بهار می توان فعالیت تخم گذاری آن ها را مشاهده کرد.

۲. چرا این گونه در خطر انقراض قرار دارد؟
دلایل اصلی شامل شکار غیرقانونی، آلودگی دریاها، تخریب زیستگاه و برداشت غیرمجاز تخم هاست.

۳. چگونه می توان از لاک پشت پوزه عقابی محافظت کرد؟
با خودداری از خرید محصولات زینتی ساخته شده از لاک پشت، رعایت پاکیزگی سواحل و حمایت از کمپین های محیط زیستی.